To dzięki komunikacji tworzą się relacje, które następnie wzmacniamy i pielęgnujemy. Jest to podstawa międzyludzkich interakcji. Rozmową budujemy zaufanie oraz wzbudzamy sympatię. Od niej zależy, jak inni czują się w naszym towarzystwie i jak jesteśmy postrzegani. Rozmowa jest czymś wyjątkowym, co pozwala innym nas lepiej poznać, ale również nam poznać drugą osobę. Opieka nad seniorem nie powinna być traktowana jedynie w kontekście mechanicznego wykonywania obowiązków i czynności związanych z czystością i higieną oraz bezpieczeństwem podopiecznego. W wielu przypadkach to opiekun jest jedyną osobą, która może go wysłuchać i której może opowiedzieć o swoich uczuciach i wspomnieniach.

Bariery komunikacyjne

Rozmowa z osobą starszą nie zawsze jest łatwa. Świadczy o tym bardzo duża różnica pokoleń i postrzegania rzeczywistości, a czasami też choroby, z jakimi zmaga się senior. Niektóre dolegliwości zdecydowanie utrudniają przekaz i odbiór komunikatów. Mogą być to zaburzenia mowy, niedosłuch lub trudności w doborze słów, co jest związane m.in. z problemami z koncentracją oraz zaburzeniami pamięci. Osoba starsza może zapominać niektóre fakty, trudno jest jej sobie przypomnieć, co robiła kilka dni temu, a nawet co lubi i co sprawia jej przyjemność. Jej pytania czy odpowiedzi nie zawsze będą logiczne, pojawiają się więc trudności w zrozumieniu. Bardzo dużym problemem jest osłabiony słuch. Nie zawsze opiekun jest tego świadomy ze względu na brak informacji ze strony podopiecznego, że nie słyszy on już tak dobrze, jak kiedyś. Oznacza to, że przy normalnej mowie nie będzie on w stanie Cię usłyszeć i tym samym zareagować – odpowiedzieć lub wykonać polecenie.

Zwróć również uwagę na to, w jaki sposób Twój podopieczny wyraża emocje. Organizm, ale też ciało u osób starszych funkcjonują już w nieco inny sposób. Mięśnie są osłabione, co przekłada się na trudniejszą gestykulację. Mimika twarzy także funkcjonuje w inny sposób, co oznacza, że na twarzy seniora nie zawsze będą pojawiały się emocje adekwatne do aktualnego samopoczucia i nastroju.

Dlaczego rozmowa z seniorem jest ważna?

Każdy z nas potrzebuje drugiego człowieka, kontaktu z nim, jego uwagi i zainteresowania. Każdy z nas również chce się czuć potrzebny, co u osób starszych może okazać się trudne. Czują się one nierzadko odrzucone i samotne. Rodzina nie poświęca im wystarczająco dużo czasu, kontaktuje się z nimi tylko kilka razy w roku. Są też takie osoby, które rzeczywiście są same i nie mają nikogo bliskiego. Starszy wiek  związany jest też z pewnymi ograniczeniami. Coraz rzadszy kontakt z ludźmi sprawia, że seniorzy zaczynają być wykluczani z życia społecznego. To dlatego tak bardzo doceniają możliwość rozmowy. Lubią mówić o sobie, ale też są aktywnymi słuchaczami. Istotne  jest dla nich, jeżeli ktoś poświęca im chociaż odrobinę uwagi. Czują się wtedy ważni i potrzebni, ktoś jeszcze chce z nimi spędzać czas.

Dzięki rozmowie osoby starsze mają poczucie akceptacji. To bardzo pozytywnie wpływa na ich stan psychiczny, a nawet może poprawić stan ich zdrowia lub zatrzymać rozwój niektórych chorób. Komfort psychiczny ma czasem nawet większe znaczenie, niż stan zdrowia ciała.

Tematy, które warto poruszać

Jednym z problemów, z jakimi zmagają się opiekunowie w kwestii komunikacji, jest brak tematów do rozmów z seniorem. Na pewno muszą być one pozytywne i przyjemne, mogą dotyczyć dzieciństwa, przeszłości i młodzieńczych lat. Osoby starsze chętnie wracają do wspomnień, opowiadają o tym, jak wyglądało ich dzieciństwo, jak spędzali czas jako nastolatkowie i jak przeżywali pierwsze miłości i zauroczenia. Unikaj tematów, które nie są miłe dla seniora. Zatem jeżeli wiesz, że jego przeszłość była bogata w nieprzyjemne doświadczenia, zrezygnuj z rozmów na ten temat.

Jeżeli Twój podopieczny ma wnuki, to na pewno dużo radości sprawi mu możliwość opowiedzenia mu o nich. Zachęcaj go do tego, dzięki temu lepiej go poznasz. Pytaj na co dzień o jego samopoczucie, pozwól sobie go lepiej poznać. Niech opowie Ci o swoich zainteresowaniach i pasjach, do których być może chciałby wrócić. Może ma jakieś marzenia i pragnienia, coś go smuci i nie pozwala się uśmiechać. Rozmowa nie musi zawsze wywoływać uśmiechu, czasami po prostu potrzebujemy komuś powiedzieć o swoich problemach i niekoniecznie pozytywnych emocjach. Nie zmuszaj do tego jednak swojego podopiecznego. Jeżeli okażesz mu zainteresowanie, wzbudzisz w nim zaufanie, to on wykaże inicjatywę do rozmowy na trudniejsze tematy.

Jak rozmawiać, aby dobrze się zrozumieć?

W rozmowie z seniorem bardzo ważna jest umiejętność słuchania. Wykazuj zainteresowanie temu, co on mówi, nie przerywaj mu kiedy opowiada, a także utrzymuj z nim kontakt wzrokowy, co jest sygnałem, że go aktywnie słuchasz. Zadawaj pytania, aby pokazać swoje zainteresowanie. Nie lekceważ najmniejszych sygnałów dotyczących problemów zdrowotnych czy złego samopoczucia. Nie wszyscy mówią o nich otwarcie i bezpośrednio, czasami jest to tylko jedno słowo, które pojawia się w trakcie rozmowy. Nie powinno Ci ono umknąć.

Sposób komunikowania się oraz mówienia powinieneś dostosować do stanu zdrowia seniora oraz jego mowy i słuchu. Postaraj się więc mówić głośno, powoli i wyraźnie. Buduj zdania łatwe w zrozumieniu i najlepiej proste i krótkie. Rozmawiajcie w warunkach, które nie utrudniają wzajemnego zrozumienia. Jeżeli osoba starsza nie najlepiej słyszy, rozmowę przeprowadzaj przy wyłączonym telewizorze i radiu. Nie śpiesz się i nie pospieszaj swojego rozmówcy. Może potrzebuje on więcej czasu, aby zebrać myśli i zbudować zdanie. Bądź cierpliwy i wyrozumiały.

Pamiętaj jednak, że rozmowa to też przekazywanie Twoich oczekiwań oraz próśb o wykonanie konkretnych czynności. Bądź życzliwy i miły, ale też stanowczy i konsekwentny.