Zespół wyniszczenia nowotworowego jest bardzo powszechnym powikłaniem po chorobie nowotworowej oraz jej długotrwałego leczenia. Najczęściej objawia się spadkiem masy ciała i obniżonym łaknieniem. Można spotkać się również z szybkim uczuciem nasycenia zaraz po posiłku, a także zmęczeniem i niższą odpornością.

Szacuje się, że zespół wyniszczenia nowotworowego występuje u 33-72% chorych na takie odmiany choroby nowotworowej jak tak trzustki, żołądka, płuc oraz chłoniaki nieziarnicze. U chorych zazwyczaj występuje utrata masy ciała, jadłowstręt albo zmniejszenie ilości przyjmowanego pokarmu. Jak szacują lekarze, 45% pacjentów traci około 10% wagi, natomiast 25% osób chudnie nawet o więcej niż 20%. Nie da się ukryć, że za zmianą wyglądu, pojawiają się niechęć do spotkań towarzyskich, obniżony nastrój, poczucie osamotnienia, a nawet depresja. Ciało odmawia posłuszeństwa, a chory wymaga coraz większej pomocy ze strony rodziny oraz opiekunów w wykonywaniu codziennych czynności.

Elementy zespołu wyniszczenia nowotworowego

Jak już wspominano wyżej, zespół wyniszczenia nowotworowego objawia się głównie poprzez brak apetytu i zmniejszenie masy ciała. Zmniejsza się ilość tkanki tłuszczowej i mięśniowej. Pojawia się również uczucie szybkiego nasycenia się po posiłku, upośledzenie układu metabolicznego i odpornościowego, a co za tym idzie pacjent czuje się osłabiony.

Lekarze wyróżniają trzy etapy, które składają się na zespół wyniszczenia nowotworowego. Należą do nich kacheksja, anoreksja oraz astenia. Kacheksja to inaczej wyniszczenie, a więc skomplikowany proces metaboliczny, który prowadzi do skrajnego wyczerpania organizmu. Mimo iż etap ten zazwyczaj pojawia się w momencie, kiedy nowotwór jest już zaawansowany, istnieją przypadki, w których wyniszczenie zauważa się w jego wczesnych etapach – pojawia się jeszcze przed stwierdzeniem choroby albo w czasie, kiedy apetyt nie jest jeszcze zaburzony. Warto pamiętać, że w trakcie kacheksji organizm traci zarówno tkankę tłuszczową, jak i białko, a zwiększone ilości przyjmowanych kalorii nie są w stanie wyrównać masy ciała, ponieważ osoba chora nieustannie traci na wadze.

Anoreksja to schorzenie, które określa się jako zaburzenie łaknienia i stopniowe zmniejszanie ilości przyjmowanych pokarmów. Jest to jedno z najczęściej występujących schorzeń u osób, które cierpią z powodu zespołu wyniszczenia nowotworowego. Najważniejszym czynnikiem powodującym wystąpienie anoreksji jest zachwianie procesów odpowiedzialnych za odczuwanie głodu i sytości. Onkolodzy zauważają, że za pojawienie się tego czynnika odpowiedzialne jest zaburzenie równowagi pomiędzy substancjami stymulującymi poczucie głodu i sytości. Chociaż niekiedy wpływa na to również sam guz. Do usuwalnych przyczyn anoreksji można zaliczyć nudności, nieodczuwanie smaku potraw, wymioty, zaparcia, depresję, niektóre leki, chemioterapię lub radioterapię, zmiany w jamie ustnej. Szacuje się, że anoreksja pojawia się zazwyczaj u 78% pacjentów w ostatnim roku choroby nowotworowej.

Astenia to termin oznaczający zespół osłabienia nowotworowego, który jest wynikiem działania wszystkich czynników składających się na zespół wyniszczenia nowotworowego. Określane jest również jako stan przewlekłego zmęczenia. Astenia może pojawić się także jako wynik przebytej terapii nowotworowej, na przykład po chemioterapii lub radioterapii albo leczenia bólu przy wykorzystaniu morfiny.

Trzeba pamiętać, że zespół wyniszczenia nowotworowego o szybkim przebiegu może prowadzić do niedokrwistości, niedoborów pokarmowych, utraty masy ciała oraz ograniczenia aktywności. Dodatkowo może dojść do upośledzenia czynności narządów wewnętrznych, układu immunologicznego, a także zmian w wyglądzie, których bezpośrednią przyczyną może być depresja. Wraz z obniżonym samopoczuciem trzeba spodziewać się zanikania więzi towarzyskich, pogorszenia jakości życia, a niekiedy – szybszej śmierci.

Co możesz zrobić jako opiekun

Zespół wyniszczenia nowotworowego leczy się za pomocą wielu dedykowanych leków, które dodatkowo wspomaga się takim medykamentami jak środki antydepresyjne, niesteroidowe, przeciwzapalne, steroidy anaboliczne itp. Najlepsze wyniki otrzymuje się w momencie połączenia kompleksowego leczenia, kontroli wyników badan oraz, w niektórych przypadkach, zastosowania leków antydepresyjnych.

Z kolei ty, jako opiekun osoby chorej, możesz wspomóc lekarzy poprzez wyjaśnienie rodzinie i samemu choremu, na czym dokładnie polega zespół wyniszczenia nowotworowego. W trakcie rozmowy musisz położyć szczególny nacisk na informację, iż zwiększenie liczby przyjmowanych kalorii nie jest w stanie zatrzymać zmian wynikających z tej jednostki chorobowej, a jedynie jeszcze bardziej wpłynie na pogorszenie się samopoczucia chorego. Wiedza o tym pozwoli uniknąć sytuacji, w której podopieczny będzie karmiony na siłę. Zamiast tego dobrze jest podawać mniejsze posiłki w krótszych odstępach czasowych. Warto także uwzględnić przy tym jego gust i pamiętać o tym, że jego poczucie smaku jest zaburzone. Z tego powodu zaleca się serwowanie posiłków chłodnych i dobrze przyprawionych.

Aby poprawić nieco samopoczucie podopiecznego, często zawstydzonego swoim wyglądem, można zasugerować rodzinie spożywanie posiłków w większym gronie. Można również dopasowywać rozmiar ubrań i protez zębowych do zmieniającego się wyglądu chorego, na przykład co trzy miesiące.