Opieka nad osobami starszymi wymaga odpowiedniego podejścia, przygotowania i wiedzy na temat, jak skutecznie wspierać i pomagać seniorom. Osoby starsze często cierpią na wiele schorzeń, mają problemy z poruszaniem się, nie zawsze są sprawne i samodzielne. Bardzo często występują u nich zaburzenia równowagi, które powodują upadki, często kończące się urazem lub złamaniem. Przed rozpoczęciem opieki nad seniorem, warto dowiedzieć się, z czego mogą wynikać zaburzenia równowagi, jak im zapobiegać i co robić, gdy starsza osoba upadnie.

Zaburzenia równowagi – przyczyny

Zaburzenia równowagi związane są najczęściej z zawrotami głowy i problematami z utrzymaniem równowagi. U osób starszym wieku propriocepcja i narządy odpowiadające za utrzymanie równowagi, czyli błędnik i móżdżek nie zawsze działają właściwie. To skutkuje pojawieniem się problemów z utrzymaniem równowagi, występują zachwiania, często kończące się upadkiem. Osoby po 60 roku życia bardzo często cierpią na choroby, których objawem mogą być problemy z utrzymaniem równowagi. Są to m.in.

  • Stany lękowe,
  • Bóle głowy,
  • Szumy w uszach,
  • Niskie ciśnienie krwi,
  • Źle leczona cukrzyca,
  • Zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych,
  • Choroby i zwyrodnienia kręgosłupa,
  • Zaburzenia widzenia, m.in. jaskra i zaćma,
  • Choroba Meniere’a,
  • Odwodnienie organizmu,
  • Problemy z błędnikiem,
  • Choroby układu mięśniowo-szkieletowego,
  • Choroby neurologiczne,
  • Stany depresyjne.

Bardzo często zaburzenia równowagi występują u osób po przebytym udarze, częściowo sparaliżowanych, a także cierpiących na chorobę Alzhaimera oraz Parkinsona. Mogą być również skutkiem ubocznych przyjmowania niektórych leków, np. przeciwdepresyjnych, obniżających ciśnienie czy silnych leków przeciwbólowych. Zachwianie równowagi powoduje również postawa ciała, starsi ludzie często chodzą zgarbienie, tyłów jest wychylona do przodu, a to zwiększa ryzyko upadku Takie osoby należy otoczyć szczególną opieką, ponieważ upadek może spowodować groźne dla zdrowia konsekwencje.

Jak rozpoznać problemy z utrzymaniem równowagi

Opiekunowie osób starszych muszą bacznie obserwować swoich podopiecznych i zwracać uwagę na sygnały, które mogą świadczyć, że senior ma problemy ze zmysłem równowagi.  Problemy ze wstawaniem, upadek w trakcie zmiany pozycji, chwiejność przy chodzeniu i siedzeniu, częste potykanie się i zahaczanie ciałem o przedmioty w domu świadczy o tym, że problem występuje. Często taka osoba wygląda, jakby była pod wpływem środków odurzających, podpiera się o ścianę, zatacza. Problemom mogą towarzyszyć wymioty, bóle głowy, zaburzenia widzenia. Należy zwrócić na to uwagę i skonsultować się z lekarzem. Tego typu problemy mogą świadczyć o poważnej chorobie, dlatego niezbędna może być dokładna diagnostyka i wykonanie zleconych badań.

Co robić, gdy senior upadnie?

Problemy z równowagą często kończą się upadkiem, a to u osób starszych, o osłabionym układzie kostnym, często zwiastuje poważne problemy. Może skutkować złamaniem np. szyjki kości udowej, które wymaga długiej rehabilitacji, często unieruchamia seniora na długie miesiące i powoduje załamanie psychiczne. Bardzo często upadek powoduje stany lękowe, a to z kolei wywołuje strach przed poruszaniem się i kolejnym upadkiem. Powstaje błędne koło, ponieważ brak ruchu obniża sprawność. Może wystąpić zespół pourazowy, który często wymaga pomocy specjalisty, w tym psychologa. Opiekun musi wykazać się dużym zrozumieniem, empatią i wsparciem, robić wszystko, aby zachęcić seniora do aktywności. Każdy upadek powinien być skonsultowany z lekarzem, ponieważ nie wszystkie obrażenia są widoczne gołym okiem. Opiekun w takiej sytuacji musi wykazać się ogromną empatią i wsparciem, które pozwoli wzmocnić w seniorze poczucie właśnie wartości. Opiekun nie może w żaden sposób sugerować, ze upadek jest z winy seniora, jego rolą jest wytłumaczenie, jak uniknąć tego typu sytuacji, wspieranie, a przede wszystkim bycie obok.

Jak zapobiegać zaburzeniom równowagi u osób starszych

Kluczową rolę w dbaniu o zdrowie osób starszych pełni ruch. Zadaniem opiekunów jest zachęcenie seniorów do aktywności, wspólne spacery oraz ćwiczenia, ukierunkowane na poprawienie zmysłu równowagi. Ćwiczenia równoważne można wykonywać w domu, istotna jest jedynie regularność. Gimnastykę najlepiej wykonywać codziennie, ważna jest technika, którą powinien kontrolować opiekun. Bardzo pomocne mogą być drobne sprzęty sportowe, np. duża piłka, taśmy, dyski, a także rowerek stacjonarny, które wzmocni mięśnie nóg. Ćwicząc, nie można zapomnieć o rozgrzewce, która zminimalizuje ryzyko kontuzji i przygotuje ciało do pracy oraz rozciąganiu, które pozwoli uniknąć zakwasów i przyśpieszy regenerację mięśni. Pomocne mogą być ćwiczenia izometryczne, które można wykonywać w każdym miejscu, nawet w pozycji siedzącej. Polegają na odpowiednim napinaniu i rozluźnianiu mięśni. Bardzo ważna jest forma ruchu, którą opiekun zaproponuje. Należy wziąć pod uwagę wszystkie ograniczenia, jaki występują u podopiecznych. Bezpiecznym sportem, który można wspólnie uprawiać jest nordic waling, spacery lub joga. Aktywność wpłynie nie tylko na polepszenie kondycji, pomoże wzmocnić zmysł równowagi, ale także polepszy samopoczucie i sprawność intelektualną.

Jak jeszcze można wesprzeć seniorów?

Dla zdrowia seniorów, w tym dla zachowania sprawnego zmysłu równowagi, ważna jest prawidłowa dieta, bogata w owoce, warzywa, ryby, chude mięso, nabiał, a także przyjmowanie odpowiedniej ilości wody. Odwodnienie sprzyja problemom z błędnikiem, dlatego opiekun musi pilnować, aby podopieczny regularnie przyjmowali płyny. Ważne jest ułatwianie codziennego, bezpiecznego funkcjonowania. W mieszkaniu seniora powinny być sprzęty ułatwiające swobodne i samodzielne poruszanie się, utrzymywanie higieny czy wykonywanie podstawkowych czynności. Przydadzą się poręcze, maty antypoślizgowe, krzesełko do mycia czy uchwyt, ułatwiający korzystnie z toalety. Poruszanie ułatwi balkonik rehabilitacyjny lub laska, na której senior będzie mógł się podpierać. Należy dbać, aby w domu panował porządek, na podłodze nie stały przedmioty, o które można się przewrócić. Niezbędne jest dobre oświetlenie, które ułatwi bezpieczne poruszanie się po domu. Baczną uwagę należy zwrócić w czasie chodzenia po schodach. Opiekunowie powinni wchodzić za podopiecznym, a schodzić przed nim. Dzięki temu będą w stanie zapobiec upadkowi.

Bycie opiekunem osoby starszej to trudna i odpowiedzialna praca. Niezbędne jest zrozumienie ograniczeń podopiecznego i wspieranie go w codziennym życiu. Ważna jest rozmowa, namawianie do aktywności, a także serdeczność i umiejętność pocieszenia w trudnych chwilach.