Osamotnienie to stan, który współczesna psychologia określa mianem choroby XXI wieku. Złudne poczucie bliskości, brak realnych kontaktów, zagubienie i osamotnienie w świecie coraz bardziej nieprzyjaznym jednostkom, to tylko jedne z czynników, które mogą rzutować na gorsze samopoczucie i coraz bardziej postępujące poczucie samotności.

W przypadku osób starszych do wyżej wymienionych ogólnych czynników wpływających na odczuwanie osamotnienia wymienić można jeszcze dodatkowo poczucie niemożności bycia zrozumianym przez innych, a także wyobcowanie mimo istnienia kontaktów z innymi.

Osamotnienie jako emocja

Osamotnienie to nieprzyjemne uczucie związane z niemożnością realizowania różnorodnych form interakcji z wybranymi osobami. Jest to również oderwanie od potrzebnych związków z innymi lub istotnego związku z wybraną osobą. Jest to wreszcie stan psychiczny, który spowodowany jest niezadowalającą jakością i ilością interakcji społecznych. Poczuciu osamotnienia mogą towarzyszyć gniew, pesymizm, poczucie zawiedzionych nadziei oraz niezaradność. Bardzo często związany z nim jest wysoki poziom stresu.

Warto pamiętać, że w psychologii istnieje również pojęcie samotności i w potocznym rozumieniu osamotnienie, jak i samotność pozostają terminami stosowanymi wymiennie. Jednak w fachowej literaturze samotność określana bywa jako pozostawanie samemu sobie bez jakichkolwiek więzi fizycznych i styczności z innymi osobami. Osamotnienie charakteryzuje się z kolei jako wiążące się z bólem psychicznym człowieka.

Psychologowie wyodrębniają wiele cech określających osamotnienie. Jest to uczucie, które budzi lęk i determinuje poczucie dyskomfortu psychicznego, co jest związane z odczuwaniem negatywnych stanów emocjonalnych. Stanowi ono rozłam kontaktów osoby osamotnionej z samą sobą oraz z innymi i dodatkowo zahamowuje jej rozwój. Osamotnienie to stan, który zawsze stanowi obciążenie psychiczne i może stanowić zagrożenie dla zdrowia psychicznego. Jest także odczuciem subiektywnym, wewnętrznym każdego człowieka.

Problemy osób starszych, które wpływają na poczucie osamotnienia

Jak pokazują badania do najczęściej wymienianych czynników mających wpływ na samopoczucie seniorów zalicza się przede wszystkim stan zdrowia. Chodzi tutaj o takie kwestie jak choroby i cierpienie, niepełnosprawność oraz uzależnienie od innych. Wielu seniorów wskazuje także na sprawy finansowe jako potencjalne źródło zmartwień – mowa tutaj głównie o braku poczucia zabezpieczenia finansowego. Trzecim czynnikiem jest osamotnienie.

W ankietach na temat problemów osób starszych badacze pytali o to, do kogo seniorzy mogą zwrócić się w kwestii rozwiązywania kłopotów z finansami oraz w przypadku poczucia osamotnienia. Większość z nich odpowiedziała, że w tak trudnych sytuacjach życiowych kontaktowała się głównie z pozostałym członkami rodziny: dziećmi, partnerem życiowym lub wnukami. O ile obecność rodziny znacznie wypływała na rozwiązywanie problemów finansowych, miała także relatywne przełożenie na odczuwanie osamotnienia.
W przypadku osób starszych mieszkających samotnie, funkcję rodziny przejmowali sąsiedzi. Niemniej jednak znaczna ilość ludzi deklarujących osamotnienie przyznaje, że zazwyczaj nie ma nikogo, do kogo mogliby zwrócić się o pomoc.

Jak można rozwiązać problem osamotnienia

O tym, że odczucie to jest niebezpieczne dla zdrowia przekonali się badacze, którzy wykazali, iż wśród osób do 65. roku życia istnieje duża zależność pomiędzy stanem zdrowia a występowaniem poczucia osamotnienia. Wykazali oni znaczne ryzyko wystąpienia chorób krążenia. Tacy ludzie zazwyczaj umierali znacznie szybciej z powodu udarów mózgu, zawału serca lub problemów krążeniowych. Ponadto ich wyniki badań były gorsze.
Z tego powodu dobrze jest dbać o to, aby seniorzy w naszym otoczeniu rzadko czyli się osamotnieni. Do walki z tym odczuciem powinno się przede wszystkim zaangażować krąg rodzinny oraz najbliższe otoczenie. Warto zadbać o to, żeby seniorzy odczuwali potrzebę bycia wszechstronnie aktywnymi i rozwijali własne zainteresowania. To po części wiąże się z utrzymaniem kontaktów z rodziną oraz znajomymi.

Z pewnością dobrym pomysłem będzie uczestniczenie w spotkaniach klubu osiedlowego dla seniorów (w Polsce) lub wszelkiego rodzaju organizacji i stowarzyszeń zajmujących się organizowaniem czasu wolnego dla osób w podeszłym wieku. Sprawdzą się zatem kluby czytelnicze, uniwersytety trzeciego wieku oraz wszelkie miejsca spotkań ludzi w tym samym wieku. Dobrze jest chodzić na imprezy i akcje kierowane do seniorów: pikniki, potańcówki, wieczory andrzejowe itd. Wiele instytucji organizuje specjalne kursy przeznaczone dla seniorów: komputerowe, językowe, związane z wykonywaniem przedmiotów dekoracyjnych. Niektóre z nich dodatkowo oferuje wyjazdy turystyczne, wycieczki dla osób starszych.

Istotną kwestią związaną z wychodzeniem z osamotnienia jest chęć osoby samotnej do nawiązywania kontaktów z innymi osobami. Ktoś, kto sam wpędza się w osamotnienie i traci przy tym zainteresowanie otaczającym go światem, będzie wymagał o wiele więcej wysiłku i zabiegów w usunięciu poczucia osamotnienia. Natomiast tutaj potrzebne jest podjęcie jakiejś aktywności, a także wyrobienie sobie nawyku wychodzenia z domu. Najlepiej do miejsc, które wyposażone są w ułatwienia dla seniorów, na przykład ławki, stoliczki, ruchome windy lub schody.