Opieka długoterminowa stanowi jeden z głównych obszarów działalności zawodowej opiekunki lub opiekuna. Za zwiększone zapotrzebowanie na tego typu usługę odpowiedzialne są nie tylko sytuacja zdrowotna danego społeczeństwa, ale przede wszystkim uwarunkowania demograficzne.

O tym, że społeczeństwa krajów rozwiniętych starzeją się wiadomo już od dawna. Coraz większe zaawansowanie medycyny oraz związane z nimi wydłużenie przeciętnego czasu życia, a także spadek umieralności w każdej grupie wiekowej sprawiają, że starszych ludzi, wymagających stałej opieki, jest coraz więcej. Do tego oczywiście dochodzi również zainteresowanie tego typu usługami ze strony rodzin, szczególnie w momencie, kiedy szacuje się, iż za niedługo odsetek seniorów w rozwiniętych społeczeństwach może wynosić nawet 60%, a tym samym publiczne wydatki na zorganizowanie opieki długoterminowej za niedługo będą wynosić niemal 0,7 punktu procentowego więcej.

Czym jest opieka długoterminowa

Opieka długoterminowa to obszar działalności opiekunów, wymagający specyficznych, wysokich kompetencji ze strony osoby zajmującej się seniorem. Podejmowane w jej ramach działania mają za zadanie wspierać chorego lub niepełnosprawnego krewnego w wykonywaniu codziennych czynności w momencie, w którym członkowie rodziny nie są w stanie fizycznie lub psychicznie zająć się osobą wymagającą wsparcia i co jednocześnie uniemożliwia normalne funkcjonowanie rodziny.

Obecnie w Polsce, jak i w innych krajach, wzrasta zapotrzebowanie na tego typu usługi. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest chociażby wydłużenie się przeciętnego czasu życia, wzrost czynnika niepełnosprawności oraz skrócenie się czasu, który chorzy spędzają w szpitalach oraz innych zakładach leczniczych. Oznacza to zatem, iż sprawowanie opieki długoterminowej składa się z takich elementów jak: pielęgnacja, rehabilitacja, kontynuowanie leczenia oraz edukowanie w celu zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentom.

Warto pamiętać o tym, że pełnienie opieki długoterminowej nad osobami starszymi w miejscu ich zamieszkania wymaga nie tylko fachowej wiedzy, ale również kreatywności, umiejętności komunikacyjnych, elastyczności działania i dopasowania się do różnych warunków, w których przebywa podopieczny.

Na system opieki długoterminowej składają się usługi i działania podejmowane zarówno przez uprawnione do tego celu instytucje opiekuńczo-lecznicze lub pielęgnacyjno-lecznicze, których zadaniem jest zajmowanie się tymi seniorami, którzy nie wymagają hospitalizacji i diagnozowania, a jedynie poddawani są działaniom pielęgnacyjnym. Jednak taki rodzaj opieki może być również sprawowany w warunkach domowych.

Opieka długoterminowa nad seniorem w domu

Świadczenia pielęgnacyjne w domu ludzi w podeszłym wieku jest realizowana albo poprzez pielęgniarki opieki długoterminowej, a także przez zespół domowej opieki długoterminowej kierowanej do osób dorosłych. Ich działania obejmują czynności pielęgnacyjne, rehabilitację oraz pomoc w rozwiązywaniu codziennych problemów zdrowotnych.

O tym, czy dana osoba może zostać zakwalifikowana do tego typu usługi decyduje wynik w tak zwanej skali Barthel. Jest to międzynarodowa skala, pozwalające na ocenę sprawności pacjenta i zapotrzebowanie na dodatkową opiekę dla niego. Taki formularz zazwyczaj wypełniają pielęgniarki środowiskowe w celu pozyskania dla podopiecznego pomocy w postaci opieki długoterminowej. Na skalę Barthel składają się czynności dnia codziennego: spożywanie posiłków, przemieszczanie się z łóżka na krzesło i siadanie, utrzymanie higieny osobistej, korzystanie z toalety i utrzymywanie higieny, poruszanie się po powierzchniach płaskich, wchodzenie i schodzenie po schodach, itp. Skala ta pozwala na zdiagnozowanie tego, które czynności i w jakim stopniu podopieczny może wykonywać samodzielnie, z pomocą lub wcale.

Opieka długoterminowa przyznawana jest na podstawie skali Berthel tym osobom, które nie kwalifikują się do leczenia stacjonarnego (w instytucjach opiekuńczo-leczniczych lub pielęgnacyjno-leczniczych), ale wymagają systematycznej opieki ze strony pielęgniarki. Standardem w sprawowaniu opieki długoterminowej jest zatem wykonywanie następujących czynności: świadczenia pielęgnacyjno-higieniczne, pielęgnacyjno-lecznicze, aktywizujące i diagnostyczne. Ponadto pielęgniarka ma za zadanie podejmować działania z zakresu edukacji zdrowotnej, socjalno-organizacyjne oraz, niekiedy, psychoterapeutyczne.

W momencie rozpoczęcia opieki nad osobą starszą w miejscu jej zamieszkania, pielęgniarka powinna przede wszystkim zdiagnozować sprawność funkcjonalną swojego podopiecznego, ponieważ wszelkiego rodzaju ograniczenia mogą przeistoczyć się w choroby somatyczne. Z pewnością planowanie i organizowanie opieki długoterminowej powinno zakładać możliwość upadków i zaburzenia lokomocji, owrzodzenia, odleżyny, otyłość lub niedożywienie, otępienie lub depresję w wieku starczym, nietrzymanie moczu lub stolca. Można spodziewać się, iż działalność pielęgniarki będzie miała swoje odzwierciedlenie także w interwencjach podejmowanych w kwestii odpowiedniego żywienia seniora, a zatem diety, nawyków żywieniowych bądź ograniczania żywienia, oraz w farmakoterapii geriatrycznej, na którą składają się takie czynności jak chociażby właściwe dawkowanie leków, nauka samodzielności w ich przygotowywaniu i podawaniu, podatności na przyjmowane lekarstwa.

Istotnym elementem sprawowania opieki długoterminowej jest pozyskanie podopiecznego do współpracy oraz motywowanie go do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych samodzielnie, mimo kłopotów zdrowotnych, a także do współuczestniczenia w rehabilitacji, leczeniu oraz terapii.