Etyka jest niezmiernie ważna w zawodzie opiekuna osób starszych ze względu na to, że zakres ich obowiązków bardzo często dotyczy spraw intymnych podopiecznych. Zadaniem osoby sprawującej opiekę jest takie postępowanie, które pozwoli na to, aby senior czuł się bezpiecznie i komfortowo.

Etyka w sensie potocznym to zbiór norm moralnych, które po pewnym czasie zostają uznane przez ogół społeczeństwa za zasady stanowiące punkt odniesienia dla oceny i regulacji postępowania w celu integracji grupy wokół pewnych wartości. Stanowi zatem synonim moralności dla takiej grupy. Etyka szczegółowa, na przykład etyka pracy w danym zawodzie, zajmuje się z kolei formułowaniem zasad postępowania odpowiednio do najważniejszych typów lub sytuacji działania. Właściwe sformułowanie zasady postępowania odpowiada określeniu właściwego wyboru, takiego, który osoba etyczna powinna dokonać w danym momencie. Oczywiście, wraz z przyjęciem określonej zasady etycznej pojawia się element oceniania – wskazuje się na zakazy i nakazy oraz odpowiednie kategorie weryfikacji zachowania.

Godność podopiecznego a opieka nad nim
W przypadku opieki nad osobą starszą ważne jest, aby opiekun przestrzegał całego szeregu norm i zasad po to, aby zapewnić podopiecznemu jak największy komfort i dobre samopoczucie. Za nadrzędną i podstawową zasadę współpracy z ludźmi, a przede wszystkim osobami starszymi, określa się godność. Troska o godność podopiecznego nakazuje zatem opiekunowi traktować go jak jako cel, a nie środek podejmowanych przez siebie działań. Jak możemy scharakteryzować to kryterium? Jest to przyrodzone, niezbywalne i nienaruszalne źródło wolności i praw każdego człowieka, który niezależnie od swojej kondycji fizycznej ma prawo oczekiwać pozytywnego nastawienia do siebie ze strony innych osób. W przypadku, kiedy nastawienie takie jest negatywne, mówi się o naruszeniu godności człowieka. Warto pamiętać, że te podstawowe prawa są prawnie chronione nie tylko w ramach narodowego systemu prawnego, ale również na mocy odpowiednich przepisów prawa międzynarodowego, szczególnie Unii Europejskiej, która swoją uwagę skupia na zabezpieczeniu odpowiedniej opieki medycznej i pomocy społecznej.

Kwestia sprawowania opieki nad seniorem

Głównym obowiązkiem osoby pracującej jako opiekun osób starszych jest niesienie pomocy tym osobom starszym, które takiej asysty potrzebują, ale także im rodzinom oraz wszystkim jednostkom, którzy wymagają wsparcia ze strony opiekuna. Taka pomoc może przybierać różne formy i jest zależna nie tylko od stanu zdrowia podopiecznego, ale również od uwarunkowań społecznych i emocjonalnych.
Ogólnie zakłada się, że do podstawowych obowiązków opiekuna seniorów należą świadczenie opieki, usług pielęgnacyjnych oraz udzielanie wsparcia. Wszystkie te działania mają charakter indywidualny i dotyczą obszarów, w których podopieczni nie są w stanie poradzić sobie samodzielnie ze względu na podeszły wiek, chorobę lub inne sytuacje losowe.

Czynności podejmowane przez profesjonalistę powinny zmierzać do wyznaczania nowych standardów w relacjach pomiędzy opiekunem a podopiecznym. Z jednej strony sprawujący opiekę powinni zatem wykazywać się wiedzą i pracować zgodnie z posiadanymi przez siebie kompetencjami zawodowymi. Z drugiej strony – seniorzy oczekują od nich nawiązania relacji czysto przyjacielskiej, niekiedy mentorskiej, jednak zawsze opartej na empatii oraz zrozumieniu.

Zdarza się, że opiekun osoby starszej, oprócz świadczenia usług pielęgnacyjnych, pełni także funkcję doradczą – udziela pomocy w trudnych sytuacjach życiowych. Może się bowiem okazać, że senior, nad którym pełni się opiekę, jest skonfliktowany z pozostałym członkami rodziny albo czuje się samotny. Z tego powodu praca opiekuna osób starszych wiąże się z wykazaniem wyczucia dla zastanej sytuacji i niekiedy wiedzy z pogranicza psychologii, socjologii i prawa.

Etyka w zawodzie opiekuna osób starszych

Jak już zostało wyjaśnione, etyka zawodowa stanowi zbiór zasad określających wykonywanie czynności zawodowych i podejmowanie odpowiednich wyborów. Przyjęte normy etyczne powinny ułatwiać decydowanie o tym, co i w jaki sposób powinno zostać zrobione. Niestety nie istnieje konkretny, dedykowany jedynie osobom podejmującym zawód opiekuna osoby starszej kodeks postępowania, który stanowiłby zamknięty zbiór standardów zachowania, szczególnie w sytuacjach kryzysowych. Z tego powodu zazwyczaj w Polsce stosuje się przepisy wynikające z Kodeksu Etycznego Polskiego Towarzystwa Pracowników Socjalnych, który został opracowany w 1994 roku. Spisano w nim nakazy oraz zakazy dotyczące pracy z podopiecznym, a także wskazano na potencjalne dylematy moralne.

Idąc tym tropem można zatem przyjąć w skrócie, że opiekun osoby starszej powinien przede wszystkim szanować autonomię podopiecznego, a dodatkowo przyjąć zasadę nieszkodzenia, zasadę dobroczynności oraz zasadę sprawiedliwości. Bezwarunkowo osobie, nad którą sprawuje się opiekę, należy się szacunek, prawo do dyskrecji, poszanowanie godności osobistej, poglądów, wolności i prywatności. Warto również informować podopiecznego o celach swoich działań – taki swobodny przepływ informacji sprawi, że będzie on w stanie podjąć świadomą decyzję i wyrazić takąż zgodę na przeprowadzenie czynności mających wpływ na jego dalsze samostanowienie.