Otyłość u osób starszych – przyczyny i leczenie

Otyłość to problem złożony, mający obecnie w Europie rozmiar epidemii. Jak szacuje Światowa Organizacja Zdrowia, w roku 2035 niemal 23% ogółu społeczności będzie cierpiało z powodu chorobliwej otyłości, przy czym ponad dwuipółkrotny wzrost nastąpi wśród dziewięćdziesięciolatków.

O tym, iż zjawisko to staje się coraz bardziej powszechne u osób w podeszłym wieku wskazuje fakt, iż coraz więcej ludzi w średnim wieku wchodzi w okres starości z otyłością albo z nadwagą. Z kolei zbyt duża masa ciała w podeszłym wieku jest przyczyną zwiększonego ryzyka śmierci, a także z obniżeniem jakości życia.

Otyłość oraz jej przyczyny w starszym wieku

Otyłość to choroba przewlekła, którą scharakteryzować można jako nadmierne gromadzenie się tkanki tłuszczowej w organizmie, przy czym u mężczyzn przypada ona na ponad 15%, a u kobiet -25% ogólnej masy ciała. W zależności od miejsca nagromadzenia tkanki tłuszczowej wyróżnia się otyłość brzuszną oraz pośladkowo-udalną.

Z punktu widzenia medycyny otyłość może być chorobą z silną tendencją do rodzinnego występowania, jednak wśród przyczyn jej pojawienia się trzeba wskazać również na czynniki środowiskowe, czyli brak aktywności fizycznej, przestrzeganie wysokokalorycznej diety, na którą składa się tania żywność złej jakości.

W przypadku otyłości osób starszych można wymienić kilka grup czynników, które wpływają na przybieranie na wadze właśnie w tej grupie społecznej. Wyróżnić trzeba przede wszystkim zmiany patofizjologiczne zachodzące w organizmie, na przykład zaburzenia czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego, częstość i obfitość posiłków, zmiany w mózgu lub zażywanie określonych leków. W obrębie czynników socjo-ekonomicznych wskazać można nieprawidłowy sposób odżywiania wymuszony chociażby ograniczeniem środków finansowych bądź brak pełnej sprawności pozwalającej danej osobie na swobodne przygotowywanie posiłków. Czynniki psychiczne wskazują na awersję albo upodobanie pewnych grup produktów. Preferencje żywnościowe mogą pochodzić z dzieciństwa lub młodości, ale mogą także stanowić wynik przebytych zatruć pokarmowych.

Oczywiście wśród czynników powodujących otyłość wymienić trzeba również niską aktywność fizyczną, również taką wynikającą z przebytej niedawno hospitalizacji, oraz niewystarczającą wiedzę żywieniową i niewłaściwe nawyki związane z jedzeniem.

O tym, że otyłość jest poważnym stanem, niekiedy zagrażającym życiu chorego, świadczy lista możliwych powikłań. Znaleźć tutaj można przede wszystkim: nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, niewydolność oddechową, zmiany zwyrodnieniowe, dnę moczanową, stłuszczenie wątroby, kamicę żółciową, zapalenie trzustki, cukrzycę typu 2, hiperinsulinemię, insulinooporność, depresję oraz nerwicę. Ponadto sugeruje się, iż zbyt duża waga może być przyczyną wystąpienia takich zaburzeń poznawczych jak na przykład demencja lub choroba Alzheimera.

Leczenie otyłości w starszym wieku – czy rzeczywiście niezbędne?

Leczenie oraz profilaktyka otyłości w obecnych czasach mają charakter objawowy. Jest to związane z tym, iż u większości pacjentów jest to schorzenie wielogenowe lub modyfikowane przez wpływy środowiskowe. Zmniejszenie masy ciała pozwala uchronić seniora przed wieloma poważnymi chorobami, między innymi przed tymi wymienionymi w poprzedniej części tego artykułu.

Warto jednak pamiętać, iż w przypadku osób w podeszłym wieku nakaz leczenia otyłości nie jest jednak do końca nakazowe. Jak twierdzą lekarze, znaczna nadwaga może mieć w przypadku ludzi w starszych funkcję protekcyjną. U osób starszych z otyłością występuje zmniejszone ryzyko złamania kości biodrowej i kości udowej. Dodatkowo ze względu na większe obciążenia mechaniczne, u takich ludzi obserwuje się wzrost gęstości mineralnej kości. Co za tym idzie, wśród seniorów z nadwagą notuje się mniejszy odsetek zachorowania na osteoporozę, a także mniejsze tempo utraty gęstości mineralnej kości po menopauzie.

Ze względu na powyższe oraz uciążliwość odchudzania opinie na temat zmniejszania masy ciała u seniorów są podzielone. Mówi się jednak, że w przypadku, kiedy zmniejszanie wagi jest istotne, powinno zmniejszyć się kaloryczność posiłków o 500 kcal na dzień przy jednoczesnym zwiększeniu spożycia pełnowartościowego białka, suplementacji witaminą D i wapniem, a także wprowadzeniu umiarkowanej aktywności fizycznej. Nie zaleca się jednak odchudzania za pomocą terapii farmakologicznych.

Otyłość, a cukrzyca

Jak zauważają lekarze, cukrzyca jest istotnym czynnikiem przemawiającym za zmniejszeniem wagi chorego. Szczególnie w przypadku, kiedy tkanka tłuszczowa umiejscowiona jest w obrębie brzucha. Zredukowanie masy działa powinno zatem złagodzić insulinoodporność oraz zmniejszyć czynniki ryzyka ze strony serca i układu naczyniowego.

Przeprowadzając dietę u osoby chorującej na cukrzycę trzeba jednak pamiętać, iż utrata kilogramów może powodować również spadek masy mięśniowej, do czego nie wolno dopuścić. Trzeba zatem zadbać o odpowiednie zbilansowanie diety oraz namówić seniora do podjęcia umiarkowanej aktywności fizycznej. Szczególnie przydatne będą ćwiczenia oporowe, których głównym zadaniem jest podtrzymanie masy mięśniowej. Trzeba również pamiętać, że takie ćwiczenia także przyczynią się dobroczynnie do zmniejszenia insulinoodporności, a co za tym idzie wspomogą leczenie cukrzycy.