Choroby mózgu u osób starszych

Choroby wieku starczego, z którymi muszą borykać się seniorzy obejmują zarówno schorzenia somatyczne, jak i dolegliwości związane z funkcjonowaniem mózgu. Proces starzenia się hamuje bowiem niektóre zdolności intelektualne, jednocześnie przyczyniając się do znaczącego osłabienia pamięci. Wśród najczęściej występujących chorób mózgu u osób starszych wymienia się demencję starczą, chorobę Alzheimera, depresję oraz zespoły otępienne. Jakie są podstawowe objawy tych schorzeń i w jaki sposób można pomóc seniorom w tym trudnym dla nich momencie życia?

Na czym polega proces starzenia się mózgu?

Starzenie się jest w pełni naturalnym zjawiskiem zachodzącym w całym organizmie. Dotyczy więc nie tylko fizjologii człowieka, ale również jego komórek, narządów czy nawet całych układów. Nie omija także mózgu. Stopniowo dochodzi w nim do nieodwracalnych uszkodzeń wewnątrzkomórkowych, które są odpowiedzialne za efektywne przekazywanie informacji bezpośrednio z komórek do neuronów. U seniorów zaczynają się wtedy pojawiać pierwsze problemy ze sprawnością umysłową oraz intelektualną. Z czasem mogą do tego dochodzić łagodne zaburzenia pamięci, nasilające się jednak wraz z wiekiem. Tempo starzenia się mózgu wynosi średnio 5% na 10 lat z tym, że znacząco nabiera rozpędu około 65-70 roku życia. Zazwyczaj to właśnie w tym wieku można zaobserwować u osób starszych pierwsze oznaki świadczące o rozwinięciu się jednej z chorób mózgu.

Demencja starcza

Demencja starcza to zespół objawów polegających na wyraźnym osłabieniu podstawowych funkcji poznawczych. Seniorzy borykający się z tą chorobą przeważnie zmagają się z problemami z pamięcią krótkotrwałą, niemożnością zatrzymania wcześniej nabytych informacji, trudnościami z doborem słów w trakcie mówienia, nagłą zmianą osobowości i wyostrzeniem się nowych cech (np. impulsywnością, egocentryzmem czy podejrzliwością), a także zaburzeniami z realną oceną swojego postępowania lub podejmowaniem decyzji. Ponadto osobom starszym z demencją coraz ciężej jest wykonywać podstawowe czynności życiowe, a ich ruchy stają się mniej precyzyjne. Stopniowo mogą też pojawiać się problemy z orientacją w czasie i przestrzeni oraz zachowaniem równowagi. Choroba objawia się z początku trudnymi do zauważenia symptomami, dlatego tak ważne jest, aby wszystkie niepokojące oznaki od razu zgłaszać do lekarza pierwszego kontaktu.

Choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera jest jedną z najczęściej występujących form otępienia u osób starszych. Charakteryzuje się powolną, lecz postępującą utratą pamięci, aż do całkowitej niesprawności umysłowej. Seniorzy zmagający się z tym schorzeniem mają trudności z zapamiętywaniem i z przyswajaniem nowych informacji, a także z orientacją w czasie i przestrzeni. Często u osób z chorobą Alzheimera można zauważyć zmianę osobowości, wynikającą z trwałego uszkodzenia mózgu. Nieleczone schorzenie doprowadza do upośledzenia podstawowych funkcji życiowych, w tym mowy i motoryki. Wprowadzenie właściwej terapii na początkowym etapie choroby w pewnym stopniu hamuje jednak pogłębianie się zaburzeń.

Inne zespoły otępienne

Zespoły otępienne obejmują szereg chorób spowodowanych uszkodzeniem struktur mózgowych. W zależności od lokalizacji zmian patologicznych wyróżnia się chorobę Picka, otępienie naczyniopochodne i mieszane, otępienie z ciałami Lewy’ego oraz otępienie czołowo – skroniowe. Schorzenia mogą być spowodowane zarówno naturalnym procesem starzenia się organizmu, jak i następstwem wywołanym przez inne choroby, np. udar mózgu, niedotlenienie mózgu czy miażdżycę. Charakterystycznymi cechami dla wszystkich zespołów otępienia są nagłe zmiany osobowości, upośledzenie funkcji poznawczych, zaburzenia świadomości i pamięci, a także problemy z wysławianiem się. Dokładną diagnostykę może postawić jednak wyłącznie lekarz po wykonaniu obrazu mózgu i specjalistycznych badań.

Depresja osób starszych

Depresja występuje, aż u 15% osób powyżej 65 roku życia. Oprócz przyczyn psychologicznych i społecznych na rozwinięcie się choroby mają również wpływ czynniki związane ze starzeniem się organizmu. Obniżenie aktywności układu nerwowego oraz zmiany zwyrodnieniowe w jego obrębie mogą doprowadzić do głębokiego smutku, poczucia beznadziejności i niechęci do wykonywania podstawowych czynności życiowych. Depresja starcza może być też symptomem innej choroby otępiennej.

Jak opiekować się osobami starszymi z chorobami mózgu?

Niestety, choroby mózgu są nieuleczalne. Wczesne rozpoznanie pierwszych symptomów pomaga jednak w dużym stopniu załagodzić objawy i spowolnić tempo degeneracji w mózgu. Oprócz wdrożenia właściwego leczenia farmakologicznego, każdy opiekun seniora może go samodzielnie wesprzeć w walce z tymi schorzeniami. Przede wszystkim należy zadbać o zapewnienie odpowiedniej dawki ruchu. Już nawet kilkunastominutowy spacer zwiększa aktywność układu oddechowego i krążenia, co z kolei ma wpływ na sprawność mózgu. Bardzo istotne okażą się również ćwiczenia umysłowe. Rozwiązywanie krzyżówek, gra w szachy bądź czytanie książek nie tylko dostarcza rozrywki, ale też efektywnie angażuje mózg do pracy. Niezwykle ważna jest także aktywność społeczna. Utrzymywanie kontaktów z innymi czy częste spotkania budują nowe doświadczenia, dzięki czemu rozwijają kompetencje społeczne i emocjonalne. Nawet zwykła rozmowa z osobą starszą okaże się więc świetną i bezcenną formą skutecznej pomocy.

Starzenie się jest naturalnym etapem życia każdego człowieka. Ważne, aby po zdiagnozowaniu choroby otoczyć podopiecznego odpowiednią troską oraz zadbać o jego dobre samopoczucie. Często zdarza się jednak, że osoby starsze maskują objawy rozwijającej się dolegliwości. Koniecznie trzeba więc dokładnie obserwować seniora i w razie potrzeby podjąć natychmiastową interwencję.